Ο άγνωστος ήρωας της Ηλείας
Πρωταγωνιστής στην ιστορική εκείνη μάχη ήταν ο Χαραλάμπης Βιλαέτης, ένας σπουδαίος οπλαρχηγός από τον Πύργο που πρωτοστάτησε στην κήρυξη της Επαναστάσεως στην Ηλεία. Ο Χαραλάμπης Βιλαέτης γεννήθηκε το 1781 στον Πύργο. Βρέθηκε στα χρόνια του διωγμού των Κλεπτών στα Επτάνησα, όπου συνδέθηκε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και εντάχθηκε στην Φιλική Εταιρεία. Υπηρέτησε ως Αξιωματικός στα ρωσικά, γαλλικά και αγγλικά στρατεύματα των Επτανήσων και έφτασε στον βαθμό του Λοχαγού. Η οικογένεια του υπήρξε από τις κορυφαίες του Πύργου και της Ηλείας, με τον αδελφό του Ιωάννη, πρόκριτο του Πύργου, να φυλακίζεται στις φυλακές της Τριπόλεως υπό των Τούρκων και να βρίσκει εκεί μαρτυρικό θάνατο μαζί με τον Επίσκοπο Ωλένης Φιλάρετο.
Τα γεγονότα που προηγήθηκαν της μάχης στο Λαντζόι
Τις ημέρες που προηγήθηκαν της μάχης η Επανάσταση είχε εξαπλωθεί στην Ηλεία. Ο Βιλαέτης επέστρεψε από την Ζάκυνθο στην Ηλεία και πρωταγωνίστησε μαζί με τον Πρόκριτο της Γαστούνης Γεώργιο Σισίνη στην κήρυξη του Αγώνα στα τέλη Μαρτίου του 1821. Μαζί πολιόρκησαν το φρούριο του Χλεμουτσίου, ενώ στις 3 Απριλίου 1821 ο Χαραλάμπης Βιλαέτης μαζί με άλλους αγωνιστές αντιμετώπισε την επίθεση των Τουρκαλβανών στην μάχη του Πύργου. Η Επανάσταση φαινόταν να επικρατεί στην πεδινή Ηλεία, αλλά παρέμενε ανυπέρβλητο το εμπόδιο των έμπειρων Τουρκαλβανών πολεμιστών του Λάλα. Αυτό το πρόβλημα θα λυνόταν με μία οργανωμένη εκστρατεία εναντίον τους από τους Έλληνες επαναστάτες. Το εγχείρημα αυτό θα αναλάμβανε στην αρχή και θα επισφράγιζε με την θυσία του ο ίδιος ο Βιλαέτης.
Η τραγική και ηρωική θυσία στο Λαντζόι
Ο Βιλαέτης συγκέντρωσε μερικά παλληκάρια και ξεκίνησε εναντίον του Λάλα την πρώτη εβδομάδα του Μαΐου. Οι Τουρκαλβανοί αντελήφθησαν την επίθεση των Ελλήνων και ετοίμασαν την αντεπίθεση τους. Όταν ο Βιλαέτης βρισκόταν στο χωριό Στρέφι, ειδοποιήθηκε ότι καταφθάνουν οι Τουρκαλβανοί εναντίον του και με 100 παλληκάρια κατευθύνθηκε προς το χωριό Λαντζόι. Η κρίσιμη σύγκρουση έγινε στις 10 Μαΐου 1821, στην περιοχή μεταξύ των χωριών Σμίλα και Λαντζόι, σε ένα πεδίο μάχης όπου κυριαρχούσαν τα αμπέλια. Η αριθμητική υπεροχή των Τουρκαλβανών έκρινε την μάχη υπέρ τους. Ο Χαραλάμπης, περικυκλωμένος χτυπιέται από όλες τις μεριές, αλλά επιμένει να πολεμά μέχρι το τέλος. Καταπληγωμένος αγωνίζεται δίπλα στους λίγους ηρωικούς αγωνιστές που του έμειναν, αλλά στο τέλος πέφτει ηρωικά. Οι Τουρκαλβανοί κόβουν το κεφάλι του, το καρφώνουν σε κοντάρι και επιστρέφουν θριαμβευτές στο Λάλα. Είναι για αυτούς μία νίκη, αλλά με περιορισμένη σημασία και απήχηση. Σε έναν μήνα ενωμένοι οι Έλληνες από Ηλεία, Τριφυλία, Ολυμπία, Γορτυνία και Επτάνησα θα εκστρατεύσουν συγκροτημένα εναντίον του Λάλα και θα χτυπήσουν καίρια την βάση αυτήν των στρατιωτών του Οθωμανού Σουλτάνου, που απειλούσε την Επανάσταση στην Ηλεία. Η Ηλεία θα ανασάνει ελεύθερα από αυτόν τον βραχνά που την έσφιγγε τόσα χρόνια. Η θυσία του Βιλαέτη ενέπνευσε τους Ηλείους αγωνιστές να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων.
Η μνήμη του γεγονότος σήμερα
Στο πεδίο της μάχης υπάρχει σήμερα μία αναμνηστική στήλη που τοποθετήθηκε από τον τέως Δήμο Ωλένης και υπενθυμίζει στους περαστικούς το μέγεθος της θυσίας για την Ελευθερία. Η θυσία του Ηλείου οπλαρχηγού Χαραλάμπους Βιλαέτη παραμένει άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες, αν και το ηρωικό του τέλος θυμίζει το τέλος του Αθανασίου Διάκου τον ίδιο καιρό στην Αλαμάνα. Εδώ και λίγα χρόνια την Κυριακή που βρίσκεται κοντά στις 10 Μαΐου πραγματοποιείται μία σεμνή εκδήλωση μνήμης από τον Λαογραφικό όμιλο ¨Ηλείων Παράδοσις¨, τον Σύνδεσμο Οπλιτών Νομού Ηλείας και την Φιλαρμονική Εταιρεία Πύργου ¨Απόλλων¨, σε συνεργασία με το Δημοτικό Διαμέρισμα Λαντζοΐου, τους τοπικούς ιερείς, τοπικούς συλλόγους του χωριού και το Κτήμα Μπριντζίκη, με την συμμετοχή δεκάδων πολιτών από όλην την Ηλεία. Είναι το ελάχιστο που μπορεί να γίνει για να τιμηθεί η μνήμη του Χαραλάμπους Βιλαέτη και των αγωνιστών του εκείνο τον Μάιο του 1821.
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας - Καθηγητής φιλόλογος
