Τὸν Ἰούλιο τοῦ 1941 ἡ Ἰταλικὴ Κυβέρνηση διόριζε μὲ Διάταγμα τὸν ἀρχηγὸ τῆς ἐγκληματικῆς μαφίας ἀπὸ τὴν Παραμυθιὰ Τζεμὶλ Ντίνο, σὰν Ὕπατο Ἁρμοστὴ Θεσπρωτίας, ὁ ὁποῖος μάλιστα δὲν ἐμφανίστηκε γιὰ νὰ ἀναλάβει τὰ καθήκοντά του.
Γιὰ νὰ τρομοκρατήσουν ἀκόμη περισσότερο τὸ Ἑλληνικὸ στοιχεῖο καὶ νὰ ἐπιδείξουν στὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση τὴ θέλησή τους οἱ Τσάμηδες, ὅτι ἐπιθυμοῦν τὴν ἀπόσπαση τοῦ Νομοῦ Θεσπρωτίας ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ κορμό, δολοφονοῦν μπρὸς στὸ Νομαρχιακὸ κατάστημα τὸν ἀναπληρωτὴ Νομάρχη Γεώργιο Βασιλάκο.
Ἡ δολοφονία
αὐτὴ ὑπῆρξε τὸ σύνθημα τῶν ὁμαδικῶν ἐκτελέσεων σὲ ὁλόκληρο τὸ Νομό, μὲ κορύφωση τὴν ἐκτέλεση τῶν 49 προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς (29-9-1943).
Διευθύνων νοῦς γιὰ τὴν συστηματοποίηση τοῦ ἔργου τῆς ἐξολοθρεύσεως τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου ἦταν ἡ διαβόητη τρομοκρατικὴ ὀργάνωση KSILIA δηλαδὴ τὸ «Ἀλβανικὸ Σύστημα Πολιτικῆς Διοικήσεως» ποὺ συγκροτήθηκε πρὸς τοῦτο τὸν Ἰούλιο τοῦ 1942. Παράλληλα ἱδρύθηκε ἡ Ἀλβανικὴ Φασιστικὴ Νεολαία «Μιλίτσια» καὶ δημιούργησαν 14 τάγματα
ΠΙΝΑΚΑΣ
ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ «ΑΛΒΑΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ (K.S.I.L.I.A.) ΚΑΤΑ
ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ»
1. Δολοφονηθέντες ὑπὸ Τσάμηδων μόνων ἢ ἐν συνεργασίᾳ μὲ τὰ στρατεύματα κατοχῆς: 632
2. Ἐξαφανισθέντες καὶ ἀπαχθέντες ὡς ὅμηροι : 428
3. Βιασμοὶ γυναικῶν καὶ κορασίδων : 209
4. Ἀπαγωγαὶ : 31
5. Πυρποληθεῖσαι οἰκίαι : 2.332
6. Λεηλατηθέντα ὁλοσχερῶς χωρία : 53
7. Διαρπαγέντα ζῶα : (ἅ) Αἰγοπρόβατα : 37556 (β)
Βοοειδῆ : 9.285
(γ) Ἱπποειδῆ : 4.185 (δ) Πουλερικὰ (ἕνα μέρος) : 30.000 (ἔ) Κυψέλαι : 742
Τὰ ἀνωτέρω εἶναι κατώτερά της
πραγματικότητος.
Τὴν ἄνοιξη τοῦ 1944, στὰ πλαίσια τῶν ἐπιχειρήσεων ἐναντίον τῶν Γερμανῶν στὴν Ἤπειρο, κρίθηκε ἀναγκαῖο ἀπὸ τὴν Βρετανικὴ συμμαχικὴ ἀποστολὴ νὰ καταλάβει ὁ Ζέρβας τὶς Ἠπειρωτικὲς ἀκτὲς στὴν περιοχὴ τῆς Πάργας ποὺ ἐλέγχουν οἱ Τσάμηδες, προκειμένου νὰ γίνεται πιὸ εὔκολα ὁ ἐφοδιασμὸς τοῦ ΕΔΕΣ μὲ πλοιάρια ἀπὸ τὴν Ἰταλία. Στὶς ἐπιχειρήσεις αὐτὲς στὸ πλευρὸ τῶν Γερμανῶν πολέμησαν καὶ ἔνοπλα σώματα Τσάμηδων, ἰδιαίτερα στὴν περιοχὴ τῆς Πάργας, τῆς Παραμυθιᾶς καὶ τῆς Ἠγουμενίτσας.
Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀξίζει νὰ ἀναφερθεῖ ἡ μάχη τῆς Μενίνας (17/18-8-1944), ὅπου μαζὶ μὲ τοὺς 92 νεκροὺς καὶ 109 αἰχμαλώτους Γερμανούς, εἶχαν καὶ οἱ συμπολεμιστὲς τοὺς Τσάμηδες 86 νεκροὺς καὶ 7 αἰχμαλώτους, ἔναντι 6 ἀνδρῶν τοῦ ΕΔΕΣ καὶ τοῦ Ἄγγλου Ταγματάρχου Δαβὶδ Οὐάλλας.
Ἀκολουθεῖ ἐπετειακὸ κείμενο γιὰ τὴν 29η Σεπτεμβρίου 1943 ἀπὸ τὸν γιὸ ἑνὸς ἐκτελεσθέντα:
Κάπου ἀνάμεσα στὰ ἄπειρα τραγικὰ γεγονότα τῆς κατοχικῆς περιόδου παραμένει
λησμονημένο καὶ ἀποσιωπούμενο ἕνα γεγονὸς σημαδιακὸ γιὰ τὴν ἱστορία τῆς Ἠπείρου στὰ χρόνια της κατοχῆς. Ἡ σφαγὴ τῶν προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς (ὅπως ὀνομάζεται στὰ κατοπινὰ χρόνια). Ἦταν ἡ ἐποχὴ ποὺ οἱ Γερμανοὶ ἀνέλαβαν πλήρως τὸν ἔλεγχο τῆς Ἑλλάδος μετὰ τὴν παράδοση τῆς Ἰταλίας καὶ ἀνάμεσα τοὺς τὸν ἔλεγχο τῆς Ἠπείρου.
Λίγο ἔξω ἀπὸ τὴν Παραμυθιὰ ἕνα γερμανικὸ ἀπόσπασμα (περὶ τὰ εἰκοσιπέντε ἄτομα) γύρναγε ἀπὸ ἀνιχνευτικὴ ἀποστολή. Στὴ στροφὴ τοῦ φιδωτοῦ δρόμου ἕνα πολυβόλο κελαήδησε. Ἕξι Γερμανοὶ ἔπεσαν ἐπὶ τόπου. Οἱ ἀντάρτες ποὺ ἔστησαν τὴν ἐνέδρα, λάκισαν ἀμέσως .
Τὴν ἑπομένη, μία ὄμορφη μέρα καὶ ἐνῶ ἡ ζωὴ κυλοῦσε ἀργὰ στὴν μικρὴ Παραμυθιὰ μία ὀχλοβοὴ σηκώθηκε ξαφνικὰ καὶ ἀναστάτωσε τὴν κωμόπολη. Μία γερμανικὴ φάλαγγα ἔζωσε ἀπὸ παντοῦ τὴν περιοχὴ καὶ ἀπέκλεισε ὅλες τὶς διόδους ἀπὸ καὶ πρὸς τὴν Παραμυθιά. Χαλασμὸς ἀκολούθησε. Ὁ κόσμος αἰσθανόμενος τὸ κακὸ πανικοβλήθηκε. Οἱ Γερμανοὶ κάνουν μπλόκο! Μέσα στὸ πανικὸ ὅμως, πανάρχαιες ἀταβιστικὲς συνήθειες ξύπνησαν ἀπὸ μακροχρόνιο λήθαργο .Ἔτσι οἱ κάτοικοι, οἱ ἁπλοὶ ἀγρότες τὸ πρῶτο ποὺ σκέφτηκαν ἦταν νὰ σώσουν τὶς ἀρχὲς τοῦ χωριοῦ, τοὺς προκρίτους, μὲ τὸν ἀρχαῖο σεβασμὸ πρὸς τὶς κεφαλὲς τῆς κοινωνίας.
“Κύριε προϊστάμενε, πρέπει
νὰ κρυφτεῖτε” εἶπαν δυὸ ἁπλοὶ Ἠπειρῶτες στὸν νεότατο προϊστάμενο τῶν TTT (ταχυδρομεῖο, τηλέφωνο, τηλέγραφος) –
καὶ πατέρα
τοῦ ὑπογράφοντος. Τὸν ὁδήγησαν στὴ ἐκκλησία ὅπου κάτω ἀπὸ τὴν Ἅγια Τράπεζα ὑπῆρχε μία κρύπτη, ἀπομεινάρι ἄλλων σκοτεινῶν ἐποχῶν.
Οἱ Γερμανοὶ ὅμως δὲν ἄρχισαν τὶς συλλήψεις ἀμέσως. Ἴσως γιατί περίμεναν νὰ ξεθαρρέψει ὁ κόσμος. Ἴσως γιατί κάτι ἄλλο περίμεναν. Καὶ αὐτὸ τὸ κάτι ἄλλο δὲν ἄργησε νὰ φανεῖ. Ἦταν ἕνα μπουλούκι ἀπὸ κουκουλοφόρους Τσάμηδες,
μὲ τὴν στολὴ τῆς πολιτοφυλακῆς τῶν Τσάμηδων. Ἦταν αὐτοὶ ποὺ θὰ ὑπεδείκνυαν στοὺς Γερμανοὺς
κατακτητὲς τὰ πρόσωπα ποὺ ἔπρεπε νὰ ἐκτελεστοῦν. Καὶ τότε τὸ κακὸ ἄρχισε. Τὸ προσωπικὸ τοῦ σταθμοῦ TTT εἶχε καταφύγει σύσσωμο (τρία ἄτομα) σὲ ἐρημικὸ σπίτι γιὰ νὰ κρυφτεῖ. Παρακολουθοῦν
κρυμμένοι ἀπέναντι τὸ σπίτι τοῦ Γενικοῦ Ἐπιθεωρητῆ Μέσης Ἐκπαίδευσης
Ἠπείρου. Δυὸ Γερμανοὶ καὶ δυὸ Τσάμηδες κτυποῦν τὴν πόρτα. Ἐμφανίζεται ἡ γυναίκα τοῦ ἐπιθεωρητῆ, ἔγκυος στὸν ὄγδοο μήνα, στὴν πόρτα. Ρωτοῦν νὰ μάθουν ποὺ εἶναι ὁ Ἐπιθεωρητὴς (διερμηνέας ἕνας Τσάμης). Αὐτὴ ἀπαντᾶ πὼς δὲν ξέρει. Δυὸ ὑποκόπανοι
σηκώνονται καὶ κτυποῦν τὴν γυναίκα στὴν κοιλιὰ καὶ στὸ πρόσωπο. Πέφτει
κάτω. Ὁ ἐπιθεωρητὴς κρυμμένος σὲ σοφίτα στὸ σπίτι, βγαίνει νὰ σώσει τὴν γυναίκα του. Τὸν πιάνουν. Μετὰ ζώνουν τὸ ἐρημόσπιτο. Ἑτοιμάζονται νὰ σπάσουν τὴν πόρτα, ὅταν ἕνας Γερμανὸς ἔρχεται νὰ τοὺς πεῖ ὅτι πιάσαν καὶ τοὺς ἑξήντα ποὺ ἤθελαν. Οἱ Γερμανοὶ λένε ὅτι θὰ τοὺς μεταφέρουν γιὰ ἀνάκριση. Ὁ ἐπιθεωρητὴς ἕνας λεβέντης ἄντρας λέει στοὺς συγκρατούμενούς του ὅτι πᾶνε νὰ τοὺς χαλάσουν.
Σκίζουν τὰ ἀτομικὰ τοὺς ἔγγραφα κατὰ τὴν μεταφορά τους μὲ καμιόνια καὶ μετὰ ἀποφασίζουν νὰ τὸ σκάσουν. Ρίχνονται στοὺς φρουροὺς καὶ πηδᾶν ἀπὸ τὰ καμιόνια. Μερικοὶ τὰ κατάφεραν. Ὁ ἐπιθεωρητὴς δὲν μπόρεσε. Λίγα
μέτρα πρὶν τὴν ἐλευθερία μία ριπὴ αὐτομάτου τὸν γάζωσε.
Τὸ γεγονὸς τῆς σφαγῆς δὲν εἶναι ἀπομονωμένο ἀπὸ τὰ γενικότερα
δρώμενα τῆς περιόδου ἐκείνης. Τὰ συμπεράσματα δὲν εἶναι ἁπλὰ καθὼς ὑπάρχουν λεπτομέρειες ποὺ τὸ φωτίζουν. Οἱ περισσότεροι τῶν ἐκτελεσμένων ἀνῆκαν στὸν ΕΔΕΣ καὶ οἱ ἀντάρτες ποὺ χτύπησαν τοὺς Γερμανοὺς ἦταν Ἐλασίτες. Πολλοὶ ἱστορικοὶ ὑποστήριξαν ὅτι μία ἀπὸ τὶς πιὸ πετυχημένες
στρατηγικὲς τοῦ ΕΛΑΣ στὸν πόλεμο ποὺ ἐξαπέλυσε ἔναντι κάθε ἐθνικῆς ὁμάδος ἦταν καὶ ἡ παραπάνω, νὰ δημιουργεῖ ἐπεισόδια ἔξω ἀπὸ περιοχὲς μὴ ἐλεγχόμενες ἀπὸ αὐτὸν καὶ νὰ ἀφήνει τὴν καταστροφή τους
στοὺς Γερμανούς, δρέποντας ἀργότερα τοὺς καρπούς.
Ὅσο γιὰ τοὺς Τσάμηδες, αὐτὰ τὰ φίδια ποὺ τόσο καιρὸ ἔτρεφε ἡ Ἑλλάδα στὸν κόρφο της καὶ ποὺ ἔδειξαν τὸ πραγματικό τους
πρόσωπο στὸν πόλεμο, τὸ δικαστήριο ἐγκληματιῶν πολέμου στὰ Γιάννενα ποὺ συστήθηκε μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση, ἐξέδωσε 5500
καταδικαστικὲς ἀποφάσεις ἐναντίον τοὺς (ἐρήμην) οἱ περισσότερες εἰς θάνατον, σὲ σύνολο πληθυσμοῦ 22000 . Οἱ Τσάμηδες τὸ ἔσκασαν. Καὶ ἀντὶ νὰ τοὺς κυνηγοῦμε ἀκόμα καὶ σήμερα ὅπως κάνουν οἱ Ἑβραῖοι γιὰ τοὺς Nazi, συζητᾶμε γιὰ τὶς περιουσίες τους.
Γιῶργος Ἀπέργης
ΟΙ 49 ΠΡΟΚΡΙΤΟΙ ΤΗΣ
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΚΑΘ’ ΥΠΟΔΕΙΞΙΝ ΤΩΝ
ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ 29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1943
• Τσαμάτος Πᾶν. Εὐάγγελος, ἱερέας • Ἀλιγιάννης Φ.
Δημήτριος, χαλκουργὸς • Ἀλιγιάννης Δήμ. Ἰωάννης, παντοπώλης • Ἀλιγιάννης Φ. Κωνσταντῖνος, χαλκουργὸς • Ἀλιγιάνης Κ. Σωτήριος, παντοπώλης • Ἀποστολίδης π. Ἀπόστολος, ὑποδηματοποιὸς •
Βαλασκάκης Σώτ. Ἐλευθέριος, ἰατρὸς • Γιαννάκης Ἰωάν. Νικόλαος,
καθηγητὴς • Δρίμτζιας Δήμ. Χαράλαμπος, γεωργὸς • Εὐαγγέλλου Ε. Εὐθύμιος, καφεπώλης
• Ζιάγκος Γ. Κωνσταντῖνος, δημοτικὸς ὑπάλληλος • Κακούρης Ἄπ. Περικλῆς, δημοδιδάσκαλος • Κατσούλης Ἂθ Κωνσταντῖνος,
δημοδιδάσκαλος • Κλήμης Θεόδ. Δημήτριος, ἀγωγεὺς • Κοτσαλέρης Ε. Ἐμμανουήλ, δ/ντὴς ὑποκαταστ. Α.Τ.Ε.
Παραμυθιᾶς • Κουρσουμῆς Θ. Κωνσταντῖνος, καφεπώλης • Κωνσταντίνου ἢ Κωσταγιάννης Ἰω. Κῶν/νός, σιδηρουργὸς •
Κωνσταντίνου ἢ Κωσταγιάννης Ἰω. Παναγιώτης, σιδηρουργὸς • Μάνος Π. Νικόλαος, ἑστιάτορας •
Μαρέτης Γ. Ἀνδρέας. χρυσοχόος • Μαρέτας Ν. Γεώργιος, ἑστιάτορας •
Μητσιώνης Ἀναστ. Ἰωάννης, καφεπώλης • Μουσελίμης Σπ. Γεώργιος, Ράπτης • Μουσελίμης Π. Σταῦρος, δημοτικὸς ὑπάλληλος •
Μπαζάκος Θ. Ἰωάννης, δημοδιδάσκαλος • Μπάρμπας Γ. Νικόλαος, ἔμπορος ὑφασμάτων •
Μπάρμπας Νίκ. Σπυρίδων, ἔμπορος ὑφασμάτων • Νάστος Χρ. Εὐάγγελος, παντοπώλης • Πάκος Γ. Πάκος, τυρέμπορος •
Παπαθανασίου Χρ. Βασίλειος, καφεπώλης • Πάσχος Γ. Γεώργιος, παντοπώλης • Πάσχος
Δ. Λεωνίδας, τυρέμπορος • Ράπτης Δ. Ἀθανάσιος, ἔμπορος •
Ρίγγας Γ. Ἀθανάσιος, ἔμπορος • Σιαμᾶς Πᾶν. Γεώργιος, ταχυδρομικὸς ὑπάλληλος • Σιωμόπουλος Β. Κῶν/νός,
γυμνασιάρχης • Σπυρομήτσιος Παύλου Σπυρίδων, ὑποδηματοποιὸς • Στρουγγάρης Ἄπ. Ἀνδρέας, παντοπώλης
• Σωτηρίου Χρ. Κῶν/νός, ἀγωγεὺς •
Σωτηρίου Κ Γεώργιος, ἀγωγεὺς • Τζώης Δήμ. Κῶν/νός, βιβλιοπώλης • Τσαμάτος Εὐάγγ. Νικόλαος,
Ράπτης • Τσίλης
Δήμ. Κῶν/νός, ἀγωγεὺς •
Τσορλας Δήμ. Γεώργιος, δημοτικὸς γραμματέας • Τσορλας Β. Θεόδωρος, ὑποδηματοποιὸς • Τσορλας
Β. Κῶν/νός, ὑποδηματοποιὸς •
Φάτσιος Γ. Θωμάς, μυλωθρὸς • Φείδης Θ. Ἀριστοφάνης, λογιστὴς • Χρυσοχόου Κ. Ἀπόστολος, συνταξιοῦχος σχολάρχης καὶ γραμματέας τῆς μητροπόλεως